Jest jedną z najbardziej nieprzyjemnych emocji. Przeżywana w różnych sytuacjach, nazywana przez nas często niepokojem, zdenerwowaniem lub strachem, przychodzi niespodziewanie i równie niespodziewanie mija. Informuje, że coś jest „nie tak”. Czasem jednak zaczyna dominować w naszym życiu i przejmuje kontrolę nad naszym funkcjonowaniem. Czym jest lęk, jaka jest jego natura i jak można z nim wygrać?

Lęk jest emocją trudną i nieprzyjemną. Wiąże się z przewidywaniem nadchodzącego z zewnątrz lub pochodzącego z wewnątrz organizmu niebezpieczeństwa. Objawia się jako niepokój, uczucie napięcia, skrępowania, zagrożenia. Różni się od strachu tym, że nie jest związany z bezpośrednim zagrożeniem lub bólem. Lęk staje się patologiczny gdy zaczyna dominować w naszym funkcjonowaniu, gdy nie pozwala na swobodę. Gdy reakcje lękowe stają się nieadekwatne do bodźców je wywołujących. Kiedy zaczyna pojawiać się bardzo często lub jest stały i w efekcie utrudnia życie, normalne funkcjonowanie i opanowuje myślenie.

Co robić kiedy stale paraliżuje nas lęk? Kiedy przejmuje on władzę nad naszym zachowaniem. Kiedy nawet drobna sytuacja urasta do rozmiarów zagrożenia.  Kiedy trudno nam wyjść z domu, spotkać się z innymi ludźmi. Co zrobić, kiedy nie potrafimy nawet odpowiedzieć sobie dlaczego się boimy?

To, jak silny jest przeżywany przez nas lęk, zależy od osobowości człowieka, od naszego stanu psychofizycznego (kondycji) oraz od warunków środowiskowych. Człowiek odczuwa niepokój, odnosi wrażenie, że grozi mu coś, nie potrafi jednak dokładnie określić co. Boi się o siebie, o rodzinę, o ojczyznę, czasem o cały świat.

Stanom lęku towarzyszą objawy somatyczne, takie jak  np. uczucie ściskania w okolicy serca lub bóle. Często odczuwane jest poczucie pustki w głowie, trudności z oddychaniem, potliwość, bledniecie lub zaczerwienienie skóry twarzy, zawroty głowy, przyspieszenie akcji serca, uczucie martwienia skóry i omdlenia. Każdy z nas ma inny zestaw tych objawów – warto je poznać, umieć je identyfikować, a poprzez to rozumieć co się z nami dzieje.

Lęk patologiczny może wskazywać na różne wewnętrzne problemy, czy konflikty. Jest sygnałem, że coś w naszym funkcjonowaniu jest nie tak i dobrze byłoby się temu przyjrzeć bliżej i spróbować dokonać zmiany, która pozwoli nam na nowo zacząć funkcjonować, bez paraliżującego i blokującego nas lęku.

Jeśli mówimy o zaburzeniach lękowych, to zaliczamy do nich takie problemy jak:

• fobie – lęk przed określonymi rzeczami lub sytuacjami np.: lęk wysokości, lęk przed zamkniętymi pomieszczeniami, samolotami, owadami;
• napady paniki – silne uczucie lęku, któremu często towarzyszą myśli, że zaraz umrzemy lub zwariujemy;
• zespół stresu pourazowego – powtarzające się wspomnienia okropnych traumatycznych przeżyć z towarzyszącym uczuciem silnego niepokoju
• zaburzenia obsesyjno – kompulsyjne – ciągłe myślenie o określonej rzeczy lub robienie jej;
• zespół lęku uogólnionego – utrzymujące się przez dłuższy czas uczucie lęku i zmartwienia; *

*za ”Umysł ponad nastrojem” Ch. Padesky i D. Greenberger

Praca z lękiem nie jest prosta. Kiedy próbujemy z nim walczyć – tylko się wzmaga. Uciekając przed nim – oddajemy coraz większe pole do działania. To co warto zrobić, to poznać nasz lęk, zrozumieć go. To jak próba oswojenia dzikiego zwierzęcia – trzeba z nim stanąć twarzą w twarz i poprzez poznanie jego odruchów ujarzmić jego siłę.

Pierwszym krokiem w terapeutycznej pracy nad lękiem jest nauka rozpoznawania i oceniania ocena jego objawów. Służą temu różnego rodzaju narzędzia, takie jak na przykład inwentarze objawów lękowych, które wypełniane regularnie i omawiane z terapeutą pozwolą rozpoznać co się z nami dzieje, nazwać to, a także śledzić zmiany, które pojawiają się w związku z naszą pracą terapeutyczną.

Kolejnym krokiem jest rozpoznawanie myśli związanych z lękiem. Taka analiza pozwala na zastanowienie się jakie są moje reakcje, jak przebiega moje myślenie (na ile jest racjonalne) i czy mogę w tym coś zmienić.  To pozwoli nam również budować strategie pozwalające jak najlepiej radzić sobie w sytuacjach rzeczywistego zagrożenia. Praca ta opierać się będzie na zmianie struktur poznawczych. Ważnym aspektem jest uświadomienie sobie możliwości poradzenia sobie w trudnych sytuacjach. Polega ono na budowaniu poczucia własnych kompetencji, świadomości, że sami możemy sobie poradzić i będziemy skuteczni. Możemy to uzyskać poprzez różnego rodzaju działania (eksperymenty), przygotowywane i omawiane wraz z terapeutą.

Innym ważnym narzędziem w radzeniu sobie z lękiem jest nauka technik relaksacyjnych, co pozwoli nam obniżyć napięcie fizyczne i psychiczne (jeden z podstawowych objawów lęku). Warto sięgnąć po te metody i przy towarzyszącej osobie terapeuty wejść na drogę zrozumienia swoich lęków i nauki nowych sposobów reagowania. Nauka zmniejszania lęku, wykształcenie nowych sposobów radzenia sobie z nim może pozwolić nam powrócić do dobrego funkcjonowania, przywrócić umiejętność pełnego przeżywania i cieszenia się z życia. Może też przyczynić się do większego samopoznania, odkrycia naszych własnych kompetencji i potencjałów, co może stać się dobrym sposobem na radzenie sobie w różnych trudnych sytuacjach życiowych, których przecież nie brakuje.